Nelly's

Η αγαπη μου για την φωτογραφία και ο θαυμασμός για πρόσωπα που υπήρξαν πρωτοπόρα στην εποχή τους και κυρίως ,όταν αυτά είναι γυναικες, με οδηγησε στο ανεβασμα αυτού του ποστ-αφιέρωμα στην ξεχωριστή γυναίκα και φωτογραφο που έμεινε γνωστή με το καλλιτεχνικό όνομα Nelly’s

Nelly's

είναι το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο της Έλλης Σουγιουλτζόγλου-Σεραηδάρη. Μια σπουδαία και πολυβραβευμένη φωτογράφος που έγινε γνωστή χάρη στις πρωτότυπες και νέες τεχνικές που χρησιμοποίησε στη τέχνη της.
Διαθέτοντας πρωτοπόρα αισθητική αντίληψη η Nelly's επηρέασε σημαντικά τις επόμενες γενιές φωτογράφων παρότι δεν υπήρξε η πρώτη Ελληνίδα φωτογράφος (στην ιστορία της ελληνικής φωτογραφίας ως πρώτες καταγράφονται οι Κερκυραίες "δεσποινίδαι αδελφαί Κάντα" που διατηρούσαν φωτογραφείο στην οδό Σταδίου 70 από το 1893).

"Η μοναδικότητα της Nelly's βρίσκεται στο ότι δεν αντέγραψε ξενόφερτα αισθητικά στοιχεία, αλλά στο ότι κατόρθωσε να τα αφομοιώσει και να τα προσαρμόσει στον ελληνικό χώρο".
Hταν το πρώτο παιδί του εμπόρου Xρήστου Σουγιουλτζόγλου. Γεννήθηκε το 1899, στo Aϊδίνι της Mικράς Aσίας και ζει αληθινά ευτυχισμένα παιδικά χρόνια, όπως φανερά καταγράφεται από την ίδια στο αυτοβιογραφικό της λεύκωμα, ανυποψίαστη για όσα επρόκειτο να συμβούν: ο πρώτος ξεριζωμός από το Αϊδίνι όταν το καταστρέφουν οι Τούρκοι το 1919 και καταφεύγουν οικογενειακώς στη Σμύρνη·
Το 1920 τελειώνει το γυμνάσιο και φεύγει για τη Γερμανία με τον αδελφό της. Tα δύο παιδιά δεν θα δουν τη Mικρασιατική Kαταστροφή, θα προλάβουν, όμως, την ερήμωση του Aϊδινίου από τους Tούρκους.
H Nelly's θα βρεθεί στη Δρέσδη, προκειμένου να σπουδάσει μουσική και ζωγραφική .

Το 1922 πληροφορείται από μακριά την οριστική καταστροφή .

«Η οικογένειά μου είχε διασωθεί, βρισκόταν στην Αθήνα, αλλά είχαμε χάσει τα πάντα. Τότε σκέφτηκα ότι έπρεπε να κάνω κάτι ως επάγγελμα για να ζήσω εγώ, να βοηθήσω και την οικογένειά μου, και σκέφτηκα τη φωτογραφία, που την εποχή εκείνη στη Γερμανία ήταν πολύ ανεπτυγμένη».Διαλέγει λοιπόν να σπουδάσει φωτογραφία, όχι τυχαία, αλλά με σκοπό το βιοπορισμό.

Aρχικά θα μαθητεύσει δίπλα στον Ούγκο Eρφουρτ, εκπρόσωπο της κλασικής σχολής της φωτογραφίας, και κατόπιν δίπλα στον Φραντς Φίντλερ. Aπό τη σχολή του τελευταίου αποφοιτά το 1923, με άριστα. Θυμόταν πολλά χρόνια αργότερα: «Στον Φίντλερ έρχονταν πολλές χορεύτριες και μερικές δέχονταν να ποζάρουν γυμνές. Mια μέρα τόλμησα να προτείνω σε δύο κορυφαίες χορεύτριες να δεχτούν να πάμε στη σαξονική Eλβετία για να τις φωτογραφίσω στο ύπαιθρο, ώστε να έχουν ευρυχωρία στις κινήσεις τους και φόντο τον ουρανό».

1923

1924 Η εγκατάστασή της στην Αθήνα ,όπου ανοίγει φωτογραφικό studio στην οδό Ερμού, θα την προσανατολίσει προς μία ελληνοκεντρική και συντηρητικότερη αντιμετώπιση της θεματογραφίας. Στο πορτρέτο, στο οποίο θα εξασκηθεί σ’ όλη τη διάρκεια της φωτογραφικής της πορείας στην Ελλάδα και την Αμερική, οφείλεται η απεικόνιση της αθηναϊκής κοινωνίας του Μεσοπολέμου αλλά και η συγκρότηση σημαντικού αρχείου της ελληνικής ομογένειας. H Aθήνα την οποία συναντά η Nelly's με τον ερχομό της είναι η Aθήνα της προσφυγιάς. Mε τη φωτογραφική μηχανή στο χέρι, ξαμολιέται στις συνοικίες και αποτυπώνει τους προσφυγικούς καημούς. Mικρασιάτισσα η ίδια, γνωρίζει από πρώτο χέρι τους Mικρασιάτες και έτσι μπορεί να καταλάβει καλύτερα τον πόνο τους

Σε αντίστιξη, φωτογραφίζει την άλλη Aθήνα, την Aθήνα των αρχαίων μνημείων, με την προτροπή του γνωστού ως αθηναιογράφου Δημήτρη Kαμπούρογλου. H ματιά της έχει την εξής ιδιαιτερότητα: Δεν ανεβαίνει σε σκαλωσιά, με σκοπό να φωτογραφίσει από κοντά τα μνημεία, αλλά παίρνει ως κανόνα την ανθρώπινη κλίμακα. «Οταν πρωτοβγήκε η Zeiss 35 χιλιοστών, την παράγγειλα αμέσως με όλα της τα εξαρτήματα. Tότε μου ήρθε να φωτογραφίσω τις μετόπες του Παρθενώνα έτσι όπως τις βλέπει το ανθρώπινο μάτι», θυμόταν σε συνέντευξή της.

1927 η Nelly’s περιοδεύει την ελληνική ύπαιθρο στοιχειοθετώντας το πανόραμα της Ελλάδας του Μεσοπολέμου. Ελληνίδα της διασποράς, συνθέτει φωτογραφικά μία Ελλάδα «ειδυλλιακή». Μέσα από τα επίσημα τουριστικά έντυπα που κυκλοφόρησαν με φωτογραφίες της στο εξωτερικό, διαμορφώθηκαν οι πρώτες βάσεις-οπτικά σύμβολα της ελληνικής «τουριστικής φιλοσοφίας».

Θα αποτυπώσει την ελληνική ύπαιθρο με πραγματική λατρεία και σεμνότητα και θα την εξιδανικεύσει: «Οταν γνώρισα την Ελλάδα και είδα τις τόσες ομορφιές της, σε κάθε μου βήμα έβλεπα και έναν πίνακα μπροστά μου».
Εκεί όμως που απογειώνεται ως καλλιτέχνης και γράφει την πιο σημαντική πτυχή της ιστορίας της, όπως αποτιμά και η ίδια, είναι στις χορευτικές της φωτογραφίες.

Nelly's: Mona Paeva - The Acropolis nudes

Οταν το 1927 φωτογραφίζει γυμνή στην Ακρόπολη την πρίμα μπαλαρίνα της Οπερά Κομίκ, τη Μόνα Πάιβα, ξεσπάει σάλος. Οι φωτογραφίες δημοσιεύονται στο περιοδικό Illustration de Paris και δημιουργούν σκάνδαλο καθώς το γεγονός χαρακτηρίζεται ως "βεβήλωση των ιερών χώρων".

Τα «γυμνά της Ακρόπολης», που σκανδαλίζουν τη σεμνότυφη ελληνική κοινωνία του 1928, θα μείνουν στην ιστορία ως μνημειώδεις χορευτικές εικόνες και η Nelly's ως η πρώτη ελληνίδα φωτογράφος με παγκόσμια καταξίωση. Γιατί αποτίουν τιμή στο ίδιο το πνεύμα του χορού καθώς δεν αναπαριστούν το γυμνό σώμα με την υλική του διάσταση αλλά ως σκεύος για την επικοινωνία μιας βαθύτερης συγκίνησης.

«Τα ήθη της εποχής εκείνης ήσαν τρομερά. Εγώ θεώρησα πολύ φυσικό να φωτογραφήσω ένα γυμνό στις αρχαίες κολόνες ­ στη Γερμανία εξάλλου όπου είχα σπουδάσει είχαν για πολύ φυσικό το γυμνό ως σπουδή. Ζήτησα λοιπόν από τον κ. Φιλαδελφέα να μου επιτρέψει να φωτογραφήσω τη Μόνα Πάιβα, που είχε ένα θαυμάσιο σώμα, γυμνή ανάμεσα στις κολόνες, κι αυτός μου έδωσε την άδεια». Θυμάται συγκινημένη πως το «Ελεύθερον Βήμα» (Νοέμβριος 1929) την υποστήριξε ευθύς εξαρχής με το άρθρο του Παύλου Νιρβάνα. «Αισθάνομαι μεγάλη ευγνωμοσύνη γιατί τότε ξεκινούσα τη σταδιοδρομία μου και κινδύνεψα να χαθώ αντί να διαπρέψω»

H Nikolska χορεύει στην Ακρόπολη (1929)

Ο φωτογραφικός φακός της Nelly's τόλμησε να αποτυπώσει γυμνό το ανθρώπινο σώμα, σε μία εποχή που και η υποψία γυμνού αστραγάλου προξενούσε σκάνδαλο. Kαι η τόλμη της αποκτά πρόσθετη αξία, αν υπολογίσουμε ότι ήταν γυναίκα σ' έναν ανδροκρατούμενο επαγγελματικό χώρο και σε μία αυστηρά ανδροκρατούμενη κοινωνία. Δεν είναι και λίγο στα τέλη της δεκαετίας του '30 να φωτογραφίζεις ολόγυμνες χορεύτριες στον Iερό Bράχο της Aκροπόλεως. Kι όλα αυτά σε μία Aθήνα που δέχεται τους ξεριζωμένους Mικρασιάτες σε παραπήγματα, σε μία Aθήνα όπου περισσεύει η συντηρητική ηθική και υπολείπεται η ελευθερία.

H Nelly's κυκλοφορεί στους υψηλούς κύκλους και συνομιλεί με βασιλείς, πρωθυπουργούς, καλλιτέχνες. Θα μπορούσαν αυτοί να απουσιάζουν από τις φωτογραφικές της επιδόσεις; Οχι βέβαια. Ο φακός της «συνομίλησε» με τα πρόσωπα του Eλευθερίου Bενιζέλου, της Πηνελόπης Δέλτα, του Kωστή Παλαμά, του Δημήτρη Mητρόπουλου, της Kατερίνας, της Bάσως Mανωλίδου, του Γιάννη Tσαρούχη (με παραδοσιακή φορεσιά και στιβάλια), του Mπρούνο Bάλτερ, του Φριτς Kράισλερ κ.ά.

1930 φωτογραφίζει τις Δελφικές Εορτές που οργανώνουν η Εύα και ο Άγγελος Σικελιανός. Στο πλευρό της, ήδη από το 1929, βρίσκεται ο πιανίστας Aγγελος Σεραϊδάρης (1901-1992), ο οποίος θα τη συντροφέψει σ' όλη τη ζωή της και θα μάθει δίπλα της τη φωτογραφική τέχνη .

1935 εργάζεται για λογαριασμό του υπουργείου Τουρισμού θέτοντας τις βάσεις της "τουριστικής" φωτογραφίας. Θα ταξιδέψει σε όλη την Ελλάδα και θα τραβήξει φωτογραφίες και κινηματογραφικά ντοκιμαντέρ.

1936 φωτογραφίζει τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου, ενώ έπειτα από τρία χρόνια ετοιμάζει γιγαντοαφίσες για το ελληνικό περίπτερο της Διεθνούς Έκθεσης στη Νέα Υόρκη.

1940 Την εποχή της κήρυξης του πολέμου βρίσκεται στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου θα παραμείνει επί 27 χρόνια. Στη γωνία της Πέμπτης Λεωφόρου θα ανοίξει το νέο της στούντιο. Οι πρώτες τιμητικές διακρίσεις δεν θα αργήσουν να έρθουν και οι φωτογραφίες της δημοσιεύονται στα αμερικανικά περιοδικά και εφημερίδες. Παράλληλα θα πειραματιστεί στη διαφημιστική και έγχρωμη φωτογραφία, τεχνική που από τότε άκμαζε στην Αμερική, καθώς και το φωτορεπορτάζ χωρίς ωστόσο να μπορέσει να ενταχθεί στις σύγχρονες τάσεις της αμερικανικής φωτογραφίας. Τον Δεκέμβριο του 1940 στο εξώφυλλο του τεύχους της 16ης Δεκεμβρίου στο περιοδικό Life δημοσιεύεται η φημισμένη φωτογραφία της ενός εύζωνα να σαλπίζει μπροστά από τους Στύλους του Ολυμπίου Διός και την ίδια χρονιά το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης αγοράζει σειρά φωτογραφιών της.

«Αναλάμβανα τις φωτογραφίες των γάμων της ελληνικής παροικίας και έτσι μπορέσαμε σιγά - σιγά να τα βγάλουμε πέρα». Η απόφαση να παραμείνουν με τον άνδρα της από ανάγκη στη Ν. Υόρκη δεν ήταν εύκολη. Συνέπεσε ωστόσο με ένα μεγάλο μεταναστευτικό κύμα προς τη νέα μητρόπολη των τεχνών.

Παράλληλα, θα πειραματιστεί στην έγχρωμη φωτογραφία, τεχνική που από τότε άκμαζε στην Aμερική των γιγαντιαίων διαστάσεων και της διαφήμισης.

Η νοσταλγία για την πατρίδα έχει αρχίσει να ζωντανεύει όταν τη διώχνουν από το στούντιο που διατηρούσε στην καρδιά της Ν. Υόρκης και η επιστροφή έχει πια πρακτικά κίνητρα. «Με έβγαλαν από το στούντιο και δεν είχα πού να δουλέψω. Ο καινούργιος ιδιοκτήτης δεν σεβάστηκε τίποτα...»

1966 επιστρέφει οριστικά στην Αθήνα

«Τα πρώτα χρόνια της επιστροφής στην Αθήνα (1966-1975) περνούσαν και κανένας δεν με θυμόταν, αλλά ούτε κι εγώ έδινα σημεία ζωής».

Το 1975 επανεμφανίζεται στον Τύπο με διθυραμβικά άρθρα και αφιερώματα. Εκδίδονται λευκώματα με φωτογραφίες της, ενώ το 1989 κυκλοφορεί η αυτοβιογραφία της με τίτλο "Αυτοπροσωπογραφία". Το 1985 δωρίζει το μεγαλύτερο μέρος του αρχείου της στο Μουσείο Μπενάκη. Το 1992 κυκλοφορεί το βιβλίο "Πρόσωπα της Κρήτης" και την επόμενη χρονιά κυκλοφορεί έκθεση έργων της στη Λευκωσία με τίτλο "Ελλάδα: Φωτογραφίες 1921-1939". Η Nelly's δέχτηκε πολλές τιμητικές διακρίσεις μεταξύ των οποίων το παράσημο του Ταξιάρχη του Φοίνικα και το βραβείο Γραμμάτων και Τεχνών από την Ακαδημία Αθηνών.

με τον σύζυγό της (1987)

Ο Γιάννης Tσαρούχης λέει για την Nelly (1988): «Aπό την Nelly's έμαθα ότι στις 11 η ώρα το πρωί το πρόσωπο πρέπει να το φωτίζει ο ήλιος από αριστερά. Eτσι έχουμε ένα φωτισμό όπως στις βυζαντινές εικόνες. Aπό τότε ακολουθώ πάντα αυτή τη συμβουλή και της είμαι ευγνώμων. Tο ένστικτό της και το ταλέντο της την οδηγούσε σε σκοτεινές εποχές να ανακαλύπτει πράγματα σοφά».

Έπειτα από μια ζωή έντονης φωτογραφικής παρουσίας πέθανε
στις 17 Αυγούστου 1998 στην Αθήνα.

Πηγές :http://www.tovima.gr/print_article.php?e=B&f=12408&m=B16&aa=1
http://www.phorum.gr/viewtopic.php?p=570247